ทฤษฎีความรู้ของนักปรัชญาตะวันออก

THEORY OF KNOWLEDGE OF EASTERN PHILOSOPHERS

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาทฤษฎีความรู้ของนักปรัชญาตะวันออก โดยมุ่งเน้นการวิเคราะห์แนวคิดเกี่ยวกับ "ความรู้" (Epistemology) ในบริบทของปรัชญาจีน อินเดีย และพุทธศาสนา ซึ่งมีลักษณะแตกต่างจากปรัชญาตะวันตกอย่างมีนัยสำคัญ ทฤษฎีความรู้ของนักปรัชญาจีน เช่น ขงจื๊อและเล่าจื๊อ เน้นความรู้ที่สัมพันธ์กับคุณธรรม การรู้ที่แท้จริงไม่ใช่เพียงการรับรู้ข้อมูลภายนอก แต่คือการรู้จักตนเองและดำเนินชีวิตอย่างมีคุณธรรม ส่วนในลัทธิเต๋า การรู้กลับอยู่ที่การวางความรู้ลง เพื่อเข้าถึง "เต๋า" อันเป็นความจริงสูงสุด ในขณะที่ปรัชญาอินเดีย เช่น อุปนิษัทและโยคะ เน้นการรู้เพื่อหลุดพ้นจากพันธะของอัตตา ความรู้จึงไม่ใช่เพียงปัญญาทางตรรกะ แต่รวมถึงประสบการณ์ภายในที่ลึกซึ้ง ผ่านการปฏิบัติสมาธิและการรู้แจ้ง สำหรับพุทธปรัชญา ความรู้มีความหมายลึกซึ้งในเชิงจริยศาสตร์ โดยมุ่งสู่การรู้แจ้งอริยสัจ ๔ และดับทุกข์ ความรู้ไม่ใช่การสะสมข้อมูล แต่คือปัญญาที่เกิดจากการเห็นความจริงตามความเป็นจริง (ยถาภูตญาณทัสสนะ) บทความนี้จึงชี้ให้เห็นว่าทฤษฎีความรู้ของนักปรัชญาตะวันออกเน้นการรู้ที่เป็นกระบวนการภายใน เชื่อมโยงกับจริยธรรมและการพัฒนาจิต มากกว่าการรู้ในเชิงวัตถุหรือตรรกะแบบตะวันตก อันเป็นแนวทางที่ลึกซึ้งและยังคงคุณค่าต่อการพัฒนามนุษย์ในยุคปัจจุบัน