ผลกระทบและการปรับตัวของเกษตรกรปลูกข้าวจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ กรณีศึกษา: ชุมชนบ้านทราย เมืองช่อน แขวงหัวพัน สปป.ลาว

บทคัดย่อ

การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เป็นปัญหาสำคัญที่กำลังส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศ โดยเฉพาะส่งผลกระทบโดยตรงต่อภาคการเกษตรที่ยังพึ่งดินฟ้าอากาศและน้ำฝนเป็นหลัก บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) ผลกระทบของเกษตรกรปลูกข้าวจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในเขตชุมชนเมืองช่อน แขวงหัวพัน สปป.ลาว 2) ลักษณะการปรับตัวของเกษตรกรปลูกข้าวจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในเขตชุมชนเมืองช่อน แขวงหัวพัน สปป.ลาว การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน ระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพและวิจัยเชิงปริมาณ ซึ่งกลุ่มประชากรเป็นเกษตรกรที่มีภูมิลำเนาอาศัยในชุมชนบ้านทราย เมืองช่อน แขวงหัวพัน จำนวน 68 ครัวเรือน โดยรวบรวมข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างจำนวน 27 คน และใช้การเก็บรวบรวมข้อมูลปฐมภูมิโดยใช้วิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกโดยการวิเคราะห์เนื้อหา และการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณใช้สถิติหาค่าร้อยละ

ผลการวิจัยพบว่า เกษตรกรปลูกข้าวได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศมากที่สุด คือ ฝนตกไม่ตรงตามฤดูกาล (ร้อยละ 96.30) ซึ่งส่งผลต่อการเติบโตเมล็ดข้าว และทำให้ต้นข้าวเหี่ยวเฉาก่อนการเติบโตของเมล็ดก่อนระยะเวลาเก็บเกี่ยว นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ ยังเป็นตัวเร่งการขยายพันธุ์ของแมลงศัตรูพืชโดยเฉพาะตั๊กแตน และเกษตรกรปลูกข้าวมีลักษณะการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศใน 3 ด้าน ได้แก่ ด้านเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม โดยด้านที่มีการปรับตัวมากที่สุด คือ ด้านสังคม (การเปลี่ยนพันธุ์ข้าว ร้อยละ 96.59) ซึ่งการปรับตัวจากผลกระทบดังกล่าวยังเป็นไปอย่างจำกัด เนื่องจากเกษตรกรยังขาดความรู้ ขาดการส่งเสริมและการสนับสนุนจากหน่วยงานและต้องใช้งบประมาณ ดังนั้นเกษตรกรมีข้อเสนอแนะให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรวางแผนจัดการน้ำและการสนับสนุนความรู้ในการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น