บทบาทของศิลปะในกระบวนการฟื้นฟูสังคมหลังวิกฤต

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งวิเคราะห์บทบาทของศิลปะในฐานะกลไกสำคัญในการฟื้นฟูสังคมหลังวิกฤต ทั้งในระดับปัจเจก ชุมชน และโครงสร้างทางสังคม โดยเน้นการอธิบายผ่านกรอบแนวคิดทางสังคมศาสตร์ร่วมสมัย ได้แก่ แนวคิดทุนวัฒนธรรมของบูร์ดิเยอ (Bourdieu) ทฤษฎีปฏิบัติการสื่อสารของฮาเบอร์มาส (Habermas) และแนวคิดความทรงจำร่วม (collective memory) ของฮาล์บวัคส์ (Halbwachs) และอัสมันน์ (Assmann) เพื่อแสดงให้เห็นว่าศิลปะมิได้เป็นเพียงกิจกรรมเพื่อความงามหรือความบันเทิง หากแต่เป็นกระบวนการทางวัฒนธรรมที่มีพลังในการเยียวยา สร้างความสัมพันธ์ใหม่ และท้าทายอำนาจในพื้นที่สาธารณะในระดับปัจเจก ศิลปะทำหน้าที่เป็นพื้นที่ของการเยียวยาทางจิตใจ ช่วยให้ผู้ประสบเหตุการณ์รุนแรงสามารถแปรรูปประสบการณ์ความเจ็บปวด และสร้างอัตลักษณ์ใหม่ผ่านการสร้างสรรค์ ในระดับชุมชน ศิลปะมีบทบาทในการส่งเสริมความร่วมมือ ฟื้นฟูความรู้สึกเป็นเจ้าของร่วม และสร้างทุนทางสังคม โดยเฉพาะในชุมชนที่มีความหลากหลายและเคยเผชิญความขัดแย้งขณะเดียวกัน ศิลปะยังทำหน้าที่เป็นเครื่องมือของการบันทึกความทรงจำและการเรียกร้องความยุติธรรม โดยเปิดพื้นที่ให้เรื่องเล่าของกลุ่มที่ถูกทำให้เงียบสามารถปรากฏในพื้นที่สาธารณะ และในระดับทางการเมือง ศิลปะสามารถท้าทายวาทกรรมหลักของรัฐ เปิดพื้นที่สาธารณะทางเลือก และสร้างจินตนาการทางการเมืองใหม่ในสังคมที่อยู่ระหว่างการเปลี่ยนผ่าน