การวิเคราะห์รูปแบบเจดีย์ทรงปรางค์ในจังหวัดกาญจนบุรี
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิเคราะห์รูปแบบเจดีย์ทรงปรางค์ในจังหวัดกาญจนบุรีเป็นการวิจัยเชิงประวัติศาสตร์ศิลปะใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์รูปแบบเจดีย์ทรงปรางค์ในจังหวัดกาญจนบุรี
ระเบียบวิธีวิจัย เป็นการวิจัยเกี่ยวกับเจดีย์ทรงปรางค์ในจังหวัดกาญจนบุรี โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาข้อมูลจากแหล่งข้อมูลปฐมภูมิและทุติยภูมิ เช่น เจดีย์ทรงปรางค์ 7 องค์ ในจังหวัดกาญจบุรี โดยศึกษาข้อมูลจากการลงพื้นที่สำรวจ เอกสาร สัมภาษณ์พระภิกษุ และผู้รู้ในชุมชนจำนวน 7 รูป/คน และคัดเลือกเจดีย์ทรงปรางค์ จำนวน 7 องค์ จากผู้เชี่ยวชาญทั้ง 3 ท่าน
ผลการวิจัยพบว่า เจดีย์ทรงปรางค์ในจังหวัดกาญจนบุรี
ที่เป็นตัวอย่างในการศึกษา จำนวน 7 องค์ ดังนี้ 1) พระปรางค์วัดนางโน 2) พระปรางค์วัดเขารักษ์ 3) พระปรางค์วัดขุนแผน 4) พระปรางค์วัดอินทราราม 5) พระปรางค์วัดสระกระเบื้อง 6) พระปรางค์วัดทานกัณฑ์ และ 7) พระปรางค์สามองค์ แบ่งเป็น 4 กลุ่ม ตามรูปแบบส่วนยอดของพระปรางค์ คือ กลุ่มที่ 1 เจดีย์ทรงปรางค์ยอดฝักข้าวโพด ได้แก่ พระปรางค์วัดนางโนและพระปรางค์วัดเขารักษ์ มีอายุในสมัยอยุธยาตอนต้น กลุ่มที่ 2 เจดีย์ทรงปรางค์ยอดทรงแท่งเพรียว ด้านบนสุดเป็นกลีบมะเฟือง ได้แก่ พระปรางค์วัดขุนแผน มีอายุในสมัยอยุธยาตอนกลาง ส่วนพระปรางค์วัดอินทรารามและพระปรางค์วัดสระกระเบื้อง มีอายุในสมัยอยุธยาตอนปลาย กลุ่มที่ 3 เจดีย์ทรงปรางค์หัวโต ได้แก่ พระปรางค์วัดทานกัณฑ์ มีอายุในสมัยอยุธยาตอนปลาย และกลุ่มที่ 4 เจดีย์ทรงปรางค์ที่มีเรือนธาตุซ้อนกัน 2 ชั้น ได้แก่ พระปรางค์สามองค์ มีอายุในสมัยอยุธยาตอนปลาย
สรุป ลักษณะทางศิลปกรรมของเจดีย์ทรงปรางค์ในจังหวัดกาญจนบุรี สะท้อนให้เห็นถึงอิทธิพลจากศิลปะและสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยา ขณะเดียวกันยังปรากฏลักษณะเฉพาะถิ่นบางประการ เช่น เจดีย์ทรงปรางค์หัวโตที่วัดทานกัณฑ์ ซึ่งแสดงถึงพัฒนาการทางศิลปกรรมระดับท้องถิ่นอันเป็นเอกลักษณ์ในบริบททางศาสนาและวัฒนธรรมของจังหวัดกาญจนบุรี
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กรมศิลปากร. (2515). คำให้การของกรุงเก่า คำให้การขุนหลวงหาวัด และพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์. พระนคร: คลังวิทยา.
กรมศิลปากร. (2546). นําชมอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพมหานคร: ศรีเมืองการพิมพ์ จำกัด.
กลุ่มอนุรักษ์โบราณสถาน. (2557). โครงการจัดการความรู้ เรื่อง รูปแบบ ลวดลายประดับ และวัสดุก่อสร้างของพระปรางค์สมัยอยุธยา ประจำปีงบประมาณ 2557. รายงานวิจัย. สำนักศิลปากรที่ 3 พระนครศรีอยุธยา กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม.
ประทีป เพ็งตะโก. (2564). ประทีปวิทรรศน์ รวมเรื่องโบราณคดีอยุธยา. กรุงเทพมหานคร: กรมศิลปากร.
พระปรางค์ (ปรางค์ประธาน) วัดพุทไธศวรรย์, [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: https://go.ayutthaya.go.th
พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม). (2534). ใน ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 3. กรุงเทพมหานคร: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร และกรมศิลปากร พระราช
พงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม 1. (2534). กรุงเทพมหานคร: กรมศิลปากร.
พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม). (2542). ใน ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 3. กรุงเทพมหานคร: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.
ฟ้อน เปรมพันธุ์ และสมชาย แสงชัยศรียากุล. (2561). ย้อนรอยกรุงเก่า ณ กาญจนบุรี. กาญจนบุรี: จังหวัดกาญจนบุรี.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2526). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพมหานคร: ราชบัณฑิตยสถาน.
มิวเซียมไทยแลนด์. วัดไชยวัฒนาราม พระอารมหลวงคู่เมืองอยุธยา. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: https://www.museumthailand.com/th/3173/storytelling
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ. (2514). ตำนานพุทธเจดีย์. กรุงเทพมหานคร: แพร่พิทยา.
สันติ เล็กสุขุม. (2552). เจดีย์ ความเป็นมาและคำศัพท์เรียกองค์ประกอบเจดีย์ในประเทศไทย. พิมพ์ครั้ง ที่ 5. กรุงเทพมหานคร: มติชน.
สันติ เล็กสุขุม. (2547). ประวัติศาสตร์ศิลปะไทย (ฉบับย่อ) : การเริ่มต้นและการสืบเนื่องงานช่างในศาสนา. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพมหานคร: เมืองโบราณ.
สันติ เล็กสุขุม. (2550). ศิลปะอยุธยา: งานช่างหลวงแผ่นดิน. นนทบุรี: เมืองโบราณ.
อุทยานประวติศาสตร์เมืองสิงห์. (2550). เมืองกาญจนบุรีเก่า. กรุงเทพมหานคร: กรมศิลปากร.
