หีบธรรมล้านนาสร้างสรรค์สู่การสร้างอัตลักษณ์ลวดลายเมืองลำปาง
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยเรื่อง หีบธรรมล้านนาสร้างสรรค์สู่การสร้างอัตลักษณ์ลวดลายเมืองลำปาง มีวัตถุประสงค์ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ รูปแบบ และลักษณะเฉพาะของหีบธรรมล้านนาในวัดพื้นที่อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง เพื่อสร้างฐานข้อมูลที่ถูกต้องและเป็นประโยชน์ต่อการวิจัยด้านศิลปกรรม 2) เพื่อพัฒนาการสร้างสรรค์รูปแบบและลวดลายของหีบธรรมล้านนา โดยประยุกต์ใช้แนวคิดเชิงศิลปกรรมร่วมสมัยที่สะท้อน
อัตลักษณ์วัฒนธรรมล้านนาของจังหวัดลำปาง 3) เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้เกี่ยวกับหีบธรรมล้านนาในรูปแบบที่ส่งเสริมการเรียนรู้และการอนุรักษ์ โดยจัดทำกิจกรรมการศึกษาและสื่อเผยแพร่ที่เข้าถึงได้ง่ายและยั่งยืน ระเบียบวิธีวิจัย ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพและปริมาณ โดยพื้นที่วิจัยได้แก่ วัดในเขตอำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง จำนวน 55 วัด และหีบธรรมล้านนา จำนวน 148 ใบ โดยศึกษาข้อมูลจากการลงพื้นที่สำรวจ เอกสาร และมีการสร้างกิจกรรมการเรียนรู้ มีผู้เข้าร่วมกิจกรรมจำนวน 14 รูป/คน อายุช่วงระหว่าง 15-17 ปี
ผลการวิจัยพบว่า 1) หีบธรรมล้านนา ใช้เก็บรักษาคัมภีร์ใบลานซึ่งจารจารึกด้วยอักษรธรรมล้านนา นิยมสร้างเป็นหีบไม้มีฝาเปิดปิดด้านบน รูปแบบของตัวหีบจะมีลักษณะเป็นรูปทรงสี่เหลี่ยมคางหมู ด้านบนผายออก สอบเข้าด้านล่าง รูปแบบที่ค้นพบในวัดเขตอำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง มีทั้งหมด 6 รูปแบบ คือ (1) รูปแบบสี่เหลี่ยมคางหมู (2) รูปแบบสี่เหลี่ยมผืนผ้า (3) รูปแบบสี่เหลี่ยมจัตุรัส (4) รูปแบบทรงโกศ
(5) รูปแบบทรงปราสาท 6) รูปแบบตู้พระธรรม 2) มีการรวบรวมข้อมูลของรูปแบบหีบธรรมและลวดลายบนหีบธรรม แล้วนำมาวิเคราะห์เพื่อนำไปสร้างสรรค์ลวดลายรูปแบบใหม่ โดยนำเสนอในรูปแบบการเขียนสีจิตรกรรม ลายคำ ลายเขิน และลายทองกำมะลอ โดยใช้ลวดลายอัตลักษณ์เมืองลำปางเป็นหลัก คือ ลายไส้หมูเวียงละกอน ทั้งนี้ยังแสดงลวดลายที่ปรากฏบนหีบธรรมในรูปทรงไม้อัดที่ตัดโครงร่างเป็นรูปทรงหีบธรรม จำนวน 5 ชิ้นงาน 3) จัดกิจกรรม Workshop เพื่อเผยแพร่ผลงานสร้างสรรค์เกี่ยวกับหีบธรรมล้านนา กิจกรรมมุ่งเน้นให้ผู้เข้าร่วมเข้าใจรูปแบบ ลวดลาย และเทคนิคการสร้างสรรค์ลวดลายบนหีบธรรมล้านนา พร้อมเผยแพร่ข้อมูลจากการสำรวจ เพื่ออนุรักษ์และส่งเสริมบทบาทของหีบธรรมล้านนาให้คงอยู่ต่อไป
Article Details
เอกสารอ้างอิง
ฐาปกรณ์ เครือระยา. (2563). พรรณพฤกษาล้านนา จากพันธุกรรมพืชสู่ลวดลายในศิลปกรรม. เชียงใหม่: วนิดาการพิมพ์.
มณี พยอมยงค์ และ ศิริรัตน์ อาศนะ. (2549). เครื่องสักการะในล้านนาไทย. (พิมพ์ครั้งที่ 2). เชียงใหม่: ส.ทรัพย์การพิมพ์.
ศิริศักดิ์ อภิศักดิ์มนตรี และ ธนิกานต์ วรธรรมานนท์. (2559). อานิสงส์หีดหอไตร ฉบับวัดพระหลวง อำเภอสูงเม่น จังหวัดแพร่. วารสารดำรงค์ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 15(2), 59-88.
สุรพล ดำริห์กุล. (2561). ประวัติศาสตร์และศิลปะล้านนา. นนทบุรี: เมืองโบราณ.
สมจันทร์ ศรีปรัชยานนท์, พระครูสิริธรรมบัณฑิต, พระมหากีรติ ฉัตรแก้ว, สหัทยา วิเศษ, และ ปาณิสรา เทพรักษ์. (2564). ศึกษาวิเคราะห์อัตลักษณ์แห่งมรดกทางภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมในล้านนา. วารสารบัณฑิตแสงโคมคำ, 6(2), 287-305.
สำนักงานเจ้าคณะจังหวัดลำปาง. (2566). เอกสารประกอบการประชุมอบรมสัมมนาพระสังฆาธิการระดับเจ้าอาวาส รองเจ้าอาวาส ผู้ช่วยเจ้าอาวาส ผู้รักษาการแทนเจ้าอาวาส เจ้าคณะตำบล และหัวหน้าที่พักสงฆ์. ลำปาง: สำนักงานเจ้าคณะจังหวัดลำปาง.
