รัฐและศาสนจักร : มุมมองทางกฎหมายเกี่ยวกับความเป็นอิสระของสถาบันศาสนา และการผสานเสรีภาพในทางศาสนากับเรื่องทางโลกที่อยู่ในเขตอำนาจของรัฐ

Abstract

บทความนี้ เป็นการนำเสนอการศึกษานิติสัมพันธ์ระหว่างรัฐและศาสนจักรในมิติของกฎหมายมหาชน โดยในภาคที่หนึ่งเป็นการศึกษาหลักกฎหมายที่อธิบายความเป็นอิสระของสถาบันศาสนาจากสถาบันรัฐในสังคมการเมืองแต่ละลักษณะ ตามหัวข้อต่อไปนี้ (๑) การจำแนกประเภทของความสัมพันธ์ระหว่างรัฐและศาสนจักรตามรัฐธรรมนูญ ซึ่งอาจแบ่งได้เป็นรัฐฆราวาส รัฐศาสนา รัฐที่มีข้อตกลงกับศาสนจักร และรัฐที่มีศาสนาประจำชาติแต่รับรองความเป็นพหุนิยมทางศาสนา เพื่อนำไปสู่ (๒) หลักการว่าด้วย “อธิปไตยในทางจิตวิญญาณ” (La souveraineté spirituelle) ศึกษาผ่านทฤษฎีสถาบันและการก่อตั้ง (La théorie de l’institution et de la fondation) ที่แสดงให้เห็นถึงความเป็นอิสระและการมีอำนาจปกครองตัวเองของสถาบันหรือองค์กรทางศาสนา (L’autonomie des institutions religieuses) ทั้งในด้านการจัดองค์กรและการบริหารบุคลากร และอำนาจในการควบคุมทางวินัย และในภาคที่สอง จะได้ศึกษาเกี่ยวกับการผสานเสรีภาพในทางศาสนากับเรื่องทางโลกที่อยู่ในเขตอำนาจของรัฐ ซึ่งเป็นประเด็นสำคัญที่มีคดีพิพาทมาสู่การพิจารณาของศาลปกครองทั้งประเทศไทยและต่างประเทศเป็นจำนวนมาก มีหัวข้อศึกษา ดังนี้ (๑) การจำกัดเสรีภาพในทางศาสนาเพื่อคุ้มครองความสงบเรียบร้อยของบ้านเมือง และ (๒) การประสานคุณค่าที่เสมอกันของเสรีภาพในทางศาสนากับสิทธิและเสรีภาพประการอื่น