วารสารวิชาการศาลปกครอง

หลักกฎหมายมหาชนทางเศรษฐกิจ : บทบาทของภาครัฐในทางเศรษฐกิจภายใต้อิทธิพลของสหภาพยุโรป

2024-10-18T13:21:56+07:00

กฎหมายมหาชนทางเศรษฐกิจเป็นกฎหมายที่มีความสำคัญเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในรัฐสมัยใหม่ที่รัฐมีบทบาทสำคัญในทางเศรษฐกิจอย่างมีนัยสำคัญ ปัจจุบันมีคดีปกครองที่เกี่ยวกับกฎหมายมหาชนทางเศรษฐกิจเข้าสู่การพิจารณาคดีของศาลปกครองหลายคดีซึ่งศาลมักจะต้องเข้ามาใช้และตีความหลักการแข่งขันอย่างเสรีที่เรียกร้องไม่ให้รัฐเข้ามาประกอบกิจการแข่งขันกับเอกชนและหลักการจัดทำบริการสาธารณะที่รัฐมักจะอ้างบริการทางเศรษฐกิจเพื่อประโยชน์สาธารณะ (les services d’intérêt économique general (SIEG)) เพื่อตอบสนองความต้องการส่วนรวมของประชาชน การศึกษาหลักกฎหมายมหาชนทางเศรษฐกิจของประเทศฝรั่งเศสซึ่งมีพัฒนาการมาอย่างยาวนานย่อมทำให้เกิดความเข้าใจในความเป็นมาของกฎหมายมหาชนทางเศรษฐกิจดียิ่งขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การศึกษาแนวคำพิพากษาของศาลของสหภาพยุโรปที่ได้เข้ามาปรับใช้กฎหมายและหาสมดุลระหว่างหลักการแข่งขันอย่างเสรีและหลักการจัดทำบริการสาธารณะ แนวคำพิพากษาช่วยทำให้เห็นภาพของบทบาทของรัฐในทางเศรษฐกิจได้เป็นอย่างดี โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คำพิพากษาศาลยุติธรรมแห่งประชาคมยุโรปในคดี Altmark ค.ศ. 2003 ที่เป็นคำพิพากษาบรรทัดฐานที่ศาลได้วางเงื่อนไขสำคัญที่จะทำให้รัฐสมาชิกสามารถดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจได้โดยไม่ขัดต่อสนธิสัญญาว่าด้วยการดำเนินงานของสหภาพยุโรป ที่ได้วางหลักทั่วไปเกี่ยวกับการแข่งขันทางการค้าที่เป็นหัวใจสำคัญของสหภาพยุโรป

หลักการระวังไว้ก่อนในกฎหมายของสหภาพยุโรป

2024-10-18T13:24:27+07:00

หลักการระวังไว้ก่อน (precautionary principle) เป็นหลักการทั่วไปซึ่งปรากฏอยู่ในกฎหมายระหว่างประเทศและกฎหมายภายในของบางประเทศ และเป็นหลักการสำคัญที่นำมาใช้ภายในสหภาพยุโรป ทั้งในระดับของรัฐสมาชิกและระดับสหภาพยุโรป โดยที่องค์กรของสหภาพยุโรปหรือรัฐสมาชิกอ้างอิงหลักการดังกล่าว เพื่อเป็นฐานในการออกมาตรการคุ้มครองสำหรับกรณีต่าง ๆ ที่อาจเกิดอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม สุขภาพของมนุษย์ สัตว์ หรือพืช แต่อย่างไรก็ตาม ยังปรากฏปัญหาบางประการในการนำหลักการระวังไว้ก่อนมาใช้ เนื่องจากการปรับใช้หลักการระวังไว้ก่อนเป็นการใช้ดุลพินิจของผู้มีอำนาจตัดสินใจที่จะเลือกใช้หลักการนี้กับสถานการณ์แต่ละกรณี เพราะแม้สนธิสัญญาหลักของสหภาพยุโรปจะระบุถึงหลักการระวังไว้ก่อนอย่างชัดแจ้ง แต่ในทางกลับกัน ก็ไม่ได้มีบทบัญญัติใดที่กำหนดนิยาม
ของ “หลักการระวังไว้ก่อน” และอธิบายแนวทางการปรับใช้ไว้ บทความนี้จึงมุ่งที่จะศึกษาเกี่ยวกับแนวปฏิบัติในการนำหลักการระวังไว้ก่อนไปใช้ในกฎหมายของสหภาพยุโรป จากเอกสารชี้แจงรายละเอียดว่าด้วยหลักการระวังไว้ก่อนของคณะกรรมาธิการยุโรป แนวทางการปรับใช้จากองค์กรของสหภาพยุโรปและรัฐสมาชิก รวมถึงแนวทางการปรับใช้จากตัวอย่างคำพิพากษาของศาลยุติธรรมแห่งสหภาพยุโรป ซึ่งจากการศึกษาพบว่า หลักการระวังไว้ก่อนปรากฏอยู่ในกฎหมายทั้งในสนธิสัญญาและกฎหมายลำดับรองของสหภาพยุโรปหลายฉบับ ซึ่งผูกพันองค์กรของสหภาพยุโรปและรัฐสมาชิกให้ต้องปฏิบัติตาม และในการตีความกฎหมายดังกล่าวของสหภาพยุโรป ศาลยุติธรรมแห่งสหภาพยุโรปจะตีความกฎหมายดังกล่าวให้สอดคล้องกับหลักการระวังไว้ก่อน แต่ในกรณีที่องค์กรแห่งสหภาพยุโรปและรัฐสมาชิกประสงค์ที่จะนำหลักการระวังไว้ก่อนมาใช้ในการป้องกันอันตราย ในกรณีที่ความเสี่ยงดังกล่าวยังไม่ปรากฏอย่างสมบูรณ์ชัดเจน องค์กรของสหภาพยุโรปและรัฐสมาชิกจะนำหลักการดังกล่าวมาใช้ได้ต่อเมื่อมีข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่เพียงพอมาสนับสนุน ณ เวลาที่จะนำมาตรการป้องกันนั้นมาใช้ มิใช่การกล่าวอ้างลอย ๆ อย่างไรก็ดี การประเมินความเสี่ยงก่อนการตัดสินใจใช้มาตรการทางกฎหมายตามหลักการระวังไว้ก่อนย่อมเป็นการใช้ดุลพินิจในการดำเนินนโยบายเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นอำนาจแต่เพียงฝ่ายเดียวขององค์กรฝ่ายนิติบัญญัติ ศาลยุติธรรมแห่งสหภาพยุโรป ซึ่งเป็นองค์กรตุลาการไม่มีอำนาจที่จะตัดสินประเมินข้อเท็จจริงในกระบวนการก่อนออกมาตรการดังกล่าวแทนฝ่ายนิติบัญญัติ ดังนั้นศาลยุติธรรมแห่งสหภาพยุโรปจึงไม่พิจารณาวินิจฉัยเกี่ยวกับความถูกต้องแท้จริงของข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ แต่จะตรวจสอบเพียงว่า การใช้ดุลพินิจขององค์กรฝ่ายนิติบัญญัติในเรื่องนั้น ๆ เป็นไปโดยมีข้อผิดพลาดอย่างชัดแจ้ง หรือเป็นการบิดเบือนการใช้อำนาจ หรือเป็นการใช้ดุลพินิจเกินขอบอำนาจอย่างชัดแจ้งหรือไม่เท่านั้น นอกจากนี้ ในหลายกรณีศาลยังต้องพิจารณาร่วมด้วยว่า มาตรการดังกล่าวนั้นสอดคล้องกับหลักความได้สัดส่วนหรือไม่

ปัญหาการแจ้งข้อความหรือส่งเอกสารในคดีปกครองไปยังคู่กรณีซึ่งมีภูมิลำเนาอยู่ต่างประเทศ

2024-10-21T06:49:14+07:00

การแจ้งข้อความหรือส่งเอกสารในคดีปกครองไปยังคู่กรณีซึ่งมีภูมิลำเนาอยู่ต่างประเทศยังไม่ปรากฏหลักเกณฑ์ในการดำเนินการโดยเฉพาะ ทั้งในพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 และระเบียบของที่ประชุมใหญ่ตุลาการในศาลปกครองสูงสุด ว่าด้วยวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2543 การพิจารณามีคำสั่งของศาลในเรื่องนี้จึงยังไม่แน่นอนและไม่เป็นไปในแนวทางเดียวกัน ก่อให้เกิดปัญหาตามมาหลายประการทั้งทางทฤษฎีและทางปฏิบัติ จากการศึกษาการดำเนินการในคดีแพ่งของศาลยุติธรรมพบว่า มีบทบัญญัติในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง บัญญัติหลักเกณฑ์ในการดำเนินการไว้โดยตรง โดยเฉพาะการให้ความสำคัญกับการส่งสำเนาคำฟ้องตั้งต้นคดีไปยังจำเลยซึ่งมีภูมิลำเนาอยู่ต่างประเทศ นอกจากหลักเกณฑ์ตามกฎหมายภายในแล้ว ยังมีหลักเกณฑ์ตามข้อตกลงระหว่างประเทศว่าด้วยการประสานความร่วมมือทางการศาลระหว่างกัน รวมถึงหลักเกณฑ์ตามหลักทั่วไปแห่งกฎหมายระหว่างประเทศ ขณะนี้ประเทศไทยโดยสำนักงานศาลยุติธรรมอยู่ระหว่างการพิจารณาเพื่อเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการส่งเอกสารทางการศาลระหว่างประเทศในคดีแพ่งและพาณิชย์ (Service Convention) ซึ่งเป็นช่องทางพิเศษที่มีความสะดวกรวดเร็วยิ่งกว่าวิถีทางการทูต และยังให้ผลในวงกว้างภายในกลุ่มประเทศสมาชิกโดยไม่ต้องดำเนินการเจรจาเพื่อให้ได้มาซึ่งข้อตกลงรายประเทศ อย่างไรก็ตาม ขอบเขตการดำเนินการตามอนุสัญญาดังกล่าวจำกัดอยู่เฉพาะคดีแพ่งหรือพาณิชย์ของศาลยุติธรรมเท่านั้น ไม่ได้หมายความรวมถึงคดีปกครองของศาลปกครองแต่อย่างใด ดังนั้นจึงจำเป็นที่กระบวนพิจารณาคดีปกครองจะต้องมีหลักเกณฑ์เพื่อรองรับการดำเนินการในเรื่องนี้ทั้งในส่วนของพระราชบัญญัติและระเบียบที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะการสร้างหลักเกณฑ์เรื่องการแจ้งข้อความหรือส่งเอกสารไปยังต่างประเทศผ่านสำนักงานศาลปกครองและกระทรวงการต่างประเทศ ซึ่งเป็นวิธีที่เหมาะสมและสอดคล้องกับหลักการพื้นฐานของกฎหมายระหว่างประเทศ

แนะนำวิทยานิพนธ์ เรื่อง การเลิกสัญญาทางปกครอง

2024-07-30T13:47:46+07:00

บทบาทของศาลปกครองต่อการคุ้มครองเสรีภาพทางศาสนาในสถานศึกษากรณีศึกษาจากการห้ามนักเรียนสวมเครื่องแบบตามความเชื่อของศาสนาอิสลามในสถานศึกษาที่ตั้งอยู่บนพื้นที่ธรณีสงฆ์ (คำพิพากษาศาลปกครองยะลาที่ 17/2565)

2024-04-22T21:16:33+07:00

การตรวจพิจารณาและกำหนดประเภทภาพยนตร์ตามพระราชบัญญัติภาพยนตร์และวีดิทัศน์ พ.ศ. 2551 : การพิจารณาภาพยนตร์เกี่ยวกับเหตุการณ์ร่วมสมัย เปรียบเทียบกรณีตามกฎหมายเยอรมัน (คำพิพากษาศาลปกครองสูงสุดที่ อร. 7/2567)

2024-06-17T15:51:50+07:00

คำพิพากษาศาลปกครองสูงสุดที่ อร. 7/2567 เป็นคำพิพากษาในคดีพิพาทเกี่ยวกับการที่หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐกระทำการโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย และการกระทำละเมิดของหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐอันเกิดจากการใช้อำนาจตามกฎหมาย ซึ่งผู้ฟ้องคดีทั้งสองขอให้ศาลมีคำพิพากษาหรือคำสั่งเพิกถอนคำสั่งไม่อนุญาตให้นำภาพยนตร์ เรื่อง “เชคสเปียร์ต้องตาย” ออกฉาย ให้เช่า แลกเปลี่ยน หรือจำหน่ายในราชอาณาจักร และคำวินิจฉัยอุทธรณ์ที่ให้ยกอุทธรณ์ของผู้ฟ้องคดีทั้งสอง และให้ผู้ถูกฟ้องคดีร่วมกันชดใช้ค่าเสียหายจากการออกคำสั่งทางปกครองดังกล่าว โดยศาลปกครองชั้นต้นเห็นว่า คำสั่งทางปกครองทั้ง 2 ฉบับ ชอบด้วยกฎหมายจึงพิพากษายกฟ้องแต่ศาลปกครองสูงสุดเห็นว่า คำสั่งทางปกครองทั้ง 2 ฉบับ ไม่ชอบด้วยกฎหมายจึงพิพากษากลับคำพิพากษาของศาลปกครองชั้นต้นซึ่งเป็นเพิกถอนคำสั่งทางปกครองทั้ง 2 ฉบับ และให้จ่ายค่าสินไหมทดแทนพร้อมดอกเบี้ยให้แก่ผู้ฟ้องคดี

เนื่องจากศาลปกครองชั้นต้นและศาลปกครองสูงสุดในคดีนี้ได้วินิจฉัยข้อเท็จจริงโดยละเอียด โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในการพิจารณาเนื้อหาของภาพยนตร์ทั้งเรื่องจากองค์ประกอบโดยรวม ซึ่งศาลปกครองทั้ง 2 ชั้นศาล เห็นว่า ภาพยนตร์เรื่องดังกล่าวเป็นเหตุการณ์ร่วมสมัยซึ่งอาจมีที่มาจากเหตุการณ์ภายในประเทศเช่นเดียวกัน แต่ศาลปกครองสูงสุดเห็นต่างจากศาลปกครองชั้นต้น บทวิเคราะห์คดีนี้จึงวิเคราะห์ประเด็นดังกล่าวโดยเปรียบเทียบกับกฎหมายเยอรมันใน 2 ประเด็น คือ (1) อำนาจตามกฎหมายในการตรวจพิจารณาภาพยนตร์ ที่ประกอบด้วย การคุ้มครองเสรีภาพในการสร้างภาพยนตร์ตามกฎหมายไทย ฐานอำนาจตามกฎหมายของคณะกรรมการพิจารณาภาพยนตร์และวีดิทัศน์ การใช้อำนาจของคณะกรรมการพิจารณาภาพยนตร์และวีดิทัศน์ การคุ้มครองเสรีภาพในการสร้างภาพยนตร์ตามกฎหมายเยอรมัน การจำกัดเสรีภาพในการสร้างภาพยนตร์ตามประมวลกฎหมายอาญาเยอรมัน และการจำกัดเสรีภาพในการสร้างภาพยนตร์ตามกฎหมายเยอรมันที่มุ่งคุ้มครองเยาวชน และ (2) แนวทางการตรวจพิจารณาภาพยนตร์ ที่ประกอบด้วย ความหมายและลักษณะของ “การก่อให้เกิดการแตกความสามัคคีระหว่างคนในชาติ” การพิจารณาเนื้อหาและองค์ประกอบโดยรวมตามที่ปรากฏในภาพยนตร์ และการพิจารณาเนื้อหาเกี่ยวกับเหตุการณ์ร่วมสมัย

ความชอบด้วยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง กรณีศึกษาการใช้อำนาจหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ตำรวจในฐานะเจ้าพนักงานดูแลการชุมนุมสาธารณะตามพระราชบัญญัติการชุมนุมสาธารณะ พ.ศ. 2558 (คำพิพากษาศาลปกครองสูงสุดที่ อร. 32/2567)

2024-10-14T07:35:44+07:00

ชีวประวัติ Prof. Dr. Hartmut Maurer

2024-10-22T15:13:35+07:00

สรุปความเห็นคณะกรรมการกฤษฎีกา เรื่องเสร็จที่ 637/2567 การดำเนินการเกี่ยวกับการให้ข้าราชการตำรวจออกจากราชการไว้ก่อน

2024-11-21T08:46:15+07:00

บทบรรณาธิการวารสารวิชาการศาลปกครอง ปีที่ 24 ฉบับที่ 3 (กันยายน-ธันวาคม) 2567

2025-01-30T09:38:24+07:00

การควบคุมตรวจสอบความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายภายหลังที่กฎหมายมีผลบังคับใช้แล้ว

2024-07-05T17:40:23+07:00

สาธารณรัฐฝรั่งเศสได้แก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน (ฉบับปี ค.ศ. 1958) เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม ค.ศ. 2008 โดยเนื้อหาสำคัญที่มีการแก้ไข คือ การเพิ่มเติมระบบการควบคุมตรวจสอบความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายเข้ามาอีกระบบหนึ่ง จากระบบเดิมที่มีอยู่แล้ว คือ ระบบการควบคุมเชิงป้องกัน (Un contrôle préventif) ที่เป็นระบบการตรวจสอบความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของร่างกฎหมาย ส่วนระบบใหม่ที่เพิ่มเข้ามา คือ ระบบควบคุมตรวจสอบความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของบทบัญญัติกฎหมายที่ประกาศใช้บังคับแล้ว เรียกสั้น ๆ ว่า ระบบควบคุมภายหลัง (Un contrôle a posteriori) ระบบดังกล่าวนี้มีกระบวนพิจารณาที่มีลักษณะเฉพาะ เป็นกระบวนพิจารณาที่เรียกว่า “การส่งประเด็นปัญหาสำคัญที่ต้องพิจารณาก่อนเกี่ยวกับความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมาย” (Question prioritaire de constitutionnalité) หรือที่เรียกกันทั่วไปในชื่อย่อว่า “ระบบ QPC” บัญญัติไว้ในมาตรา 61-1 ของรัฐธรรมนูญฝรั่งเศสฉบับปัจจุบัน ซึ่งการแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญเมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม ค.ศ. 2008

เนื้อหาของคำบรรยายทางวิชาการนี้ ให้ความสำคัญกับการวิเคราะห์กฎเกณฑ์ขั้นตอนวิธีพิจารณาคดีและแนวทางปฏิบัติในกระบวนวิธีพิจารณาคำร้องส่งประเด็นความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายในระบบ QPC 2 ประการ คือ ประการแรก บทบาทของศาลปกครองและสภาแห่งรัฐฝรั่งเศสในฐานะศาลปกครองสูงสุดในกระบวนวิธีพิจารณาคำร้องส่งประเด็นปัญหาความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายในระบบ QPC ประการที่สอง วิธีพิจารณาคดีในระบบที่รับฟังความทุกฝ่าย โดยเปิดโอกาสให้คู่ความได้ต่อสู้โต้แย้งแสดงพยานหลักฐานของตน ในกระบวนวิธีพิจารณาของคณะตุลาการรัฐธรรมนูญฝรั่งเศส ภายใต้ขอบเขตวิธีพิจารณาคดีส่งประเด็นความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายในระบบ QPC