การพัฒนาเครือข่ายทางสังคมของผู้ดูแลผู้สูงอายุในอำเภอหนองกี่ จังหวัดบุรีรัมย์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสถานการณ์ ปัญหา และความต้องการในการสร้างเครือข่ายทางสังคมของผู้ดูแลผู้สูงอายุ 2) เพื่อพัฒนารูปแบบเครือข่ายทางสังคมที่เหมาะสมกับบริบทของชุมชน และ 3) เพื่อประเมินผลการใช้รูปแบบเครือข่ายทางสังคมที่พัฒนาขึ้นต่อคุณภาพชีวิตของผู้ดูแลและผู้สูงอายุในอำเภอหนองกี่ จังหวัดบุรีรัมย์ เป็นการวิจัยและพัฒนาได้ศึกษาแนวคิดเครือข่ายและการสนับสนุนทางสังคมเป็นกรอบการวิจัย กลุ่มตัวอย่างเชิงปริมาณคือผู้ดูแลผู้สูงอายุ 168 คน โดยคัดเลือกแบบหลายขั้นตอน กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญเชิงคุณภาพ 30 คน คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง เครื่องมือที่ใช้วิจัยได้แก่ 1) แบบสอบถามสถานการณ์และความต้องการของผู้ดูแลผู้สูงอายุ 2) แบบสัมภาษณ์เชิงลึก 3)การสนทนากลุ่ม และ 4) แบบประเมินคุณภาพชีวิต WHOQOL-BREF-THAI วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติพรรณนาและสถิติอ้างอิง ส่วนข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า ผู้ดูแลส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 72.6) มีปัญหาสำคัญคือขาดความรู้และทักษะในการดูแล (ร้อยละ 72.5) และขาดการสนับสนุนทางสังคม (ร้อยละ 55.7) มีความต้องการสูงสุดด้านข้อมูลเกี่ยวกับสิทธิและสวัสดิการ (ค่าเฉลี่ย 3.43) และการสนับสนุนจากองค์กรในชุมชน (ค่าเฉลี่ย 3.36) รูปแบบเครือข่ายทางสังคมที่พัฒนามี 5 องค์ประกอบ ได้แก่ สมาชิกเครือข่าย โครงสร้างการบริหารจัดการ ทรัพยากร กิจกรรมและบริการ และระบบการสื่อสารและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และมี 6 กลไก ได้แก่ กลไกการบริหารจัดการ การพัฒนาศักยภาพสมาชิก การประสานงานและเชื่อมโยงเครือข่าย การสนับสนุนผู้ดูแล การติดตามประเมินผล และการพัฒนาความยั่งยืน ผลการทดลองใช้รูปแบบพบว่า ผู้ดูแลมีคะแนนคุณภาพชีวิตโดยรวมเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.001) โดยเฉพาะด้านจิตใจและสัมพันธภาพทางสังคม มีความเครียดลดลง (p<.001) และมีความรู้ทักษะในการดูแลเพิ่มขึ้น (p<.001) ปัจจัยความสำเร็จคือภาวะผู้นำของแกนนำ การสนับสนุนจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และการจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้อย่างต่อเนื่ององค์ความรู้จากงานวิจัยนี้แสดงให้เห็นว่าเครือข่ายทางสังคมที่ออกแบบอย่างเป็นระบบและมีกลไกการดำเนินงานที่ชัดเจนสามารถเสริมสร้างศักยภาพผู้ดูแลและยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุในชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ