การศึกษาเพื่อพัฒนากฎหมายเกี่ยวกับมาตรการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยี ให้รองรับอาชญากรรมทางเทคโนโลยีในอนาคต

บทคัดย่อ

          ในยุคดิจิทัลปัจจุบัน เทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทอย่างมากในชีวิตประจำวัน ส่งผลให้เกิดอาชญากรรมทางเทคโนโลยี (Cybercrime) ที่มีความซับซ้อนและหลากหลายมากขึ้น เช่น การหลอกลวงออนไลน์ การขโมยข้อมูล และการใช้ปัญญาประดิษฐ์ (AI) หรือ Deepfake เป็นเครื่องมือในการกระทำผิด แม้ประเทศไทยจะมีการตรากฎหมายพระราชกำหนดมาตรการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยี พ.ศ. 2566 และกฎหมายพระราชกำหนดมาตรการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยีฉบับแก้ไข พ.ศ. 2568แล้ว แต่ยังคงพบปัญหาช่องว่างทางกฎหมายที่ไม่สามารถรองรับการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีได้อย่างมีประสิทธิภาพ งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา ศึกษาช่องโหว่ทางกฎหมาย วิเคราะห์ข้อจำกัดของกฎหมายที่มีอยู่ และศึกษากฎหมายของต่างประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา สหภาพยุโรป และสิงคโปร์ เพื่อเสนอแนวทางเชิงกฎหมายที่ทันสมัยและเหมาะสมกับบริบทของประเทศไทย งานวิจัยใช้วิธีการศึกษาเอกสารเชิงคุณภาพ โดยวิเคราะห์จากแนวคิด ทฤษฎี และบทความวิชาการที่เกี่ยวข้อง /จากการศึกษาแนวทางกฎหมายไซเบอร์ในต่างประเทศ พบว่าประเทศพัฒนาแล้วมีการออกแบบระบบกฎหมายที่เน้นการปรับตัวต่อเทคโนโลยีใหม่อย่างต่อเนื่อง ใช้กลไกเชิงรุกผ่านการกำหนดบทบาทของแพลตฟอร์มเอกชนในการแจ้งเตือนและจัดการความเสี่ยงไซเบอร์ พร้อมทั้งส่งเสริมความร่วมมือระหว่างรัฐกับภาคเอกชนในรูปแบบพันธมิตรด้านความมั่นคงไซเบอร์ รวมถึงการจัดตั้งหน่วยงานกลางที่มีอำนาจเต็มในการกำกับ ดูแล สืบสวน และประสานงานระดับระหว่างประเทศ บทเรียนสำคัญที่ประเทศไทยสามารถนำมาประยุกต์ได้คือการยกระดับกรอบกฎหมายให้มีความยืดหยุ่นและตอบสนองต่อความเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีอย่างทันท่วงที พร้อมส่งเสริมกลไกการทำงานเชิงรุกทั้งในระดับนโยบาย แพลตฟอร์ม และความร่วมมือระหว่างประเทศ เพื่อให้สามารถรับมือกับภัยคุกคามทางไซเบอร์ได้อย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืนในระยะยาว จึงควรมีการปรับปรุงและพัฒนานโยบายในหลายมิติอย่างเป็นระบบ เริ่มจากการปรับแก้บทบัญญัติของกฎหมายให้ครอบคลุมและชัดเจนยิ่งขึ้น โดยเฉพาะการกำหนดนิยามของอาชญากรรมที่เกี่ยวข้องกับ AI และ Deepfake ให้เป็นที่รับรู้ทางกฎหมาย อาทิ การปลอมแปลงบุคคลโดยใช้เทคโนโลยี Deepfake หรือการสร้างเนื้อหาหลอกลวงผ่านระบบอัตโนมัติ ซึ่งการบัญญัตินิยามและฐานความผิดเหล่านี้อย่างชัดเจนจะช่วยป้องกันความคลุมเครือในการบังคับใช้กฎหมาย และเปิดทางให้กระบวนการยุติธรรมสามารถดำเนินการได้อย่างทันการณ์

          นอกจากนี้ ควรมีการจัดตั้งหน่วยงานเฉพาะทางด้านอาชญากรรม AI ภายใต้สำนักงานตำรวจแห่งชาติ คือการพัฒนาศักยภาพของบุคลากรที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการยุติธรรม ไม่ว่าจะเป็นเจ้าหน้าที่ตำรวจ พนักงานสอบสวน หรือผู้เชี่ยวชาญด้านนิติวิทยาศาสตร์ดิจิทัล ประเทศไทยควรผลักดันให้เกิดการจัดตั้ง “คณะกรรมการความร่วมมืออาเซียนว่าด้วยการปราบปรามอาชญากรรมไซเบอร์”