หน่อพุทธพงศ์และหน่อพระอรหันต์ในตำนานอุรังคธาตุ

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ วิเคราะห์เรื่องหน่อพุทธพงศ์กับหน่อพระอรหันต์ในตำนานอุรังคธาตุ พบว่าหน่อพุทธพงศ์เป็นคำที่ใช้เรียกพระยาติโคตรบูรเมืองศรีโคตรบอง และพระไชยเชษฐาธิราชเมืองเวียงจันทน์ ซึ่งเป็น 2 พระชาติใน 17 พระชาติของพระศรีอาริยเมตไตรยพระพุทธเจ้าในอนาคตองค์ที่ 1 กับใช้เรียกบุรีจันอ้วยล้วยเมืองจันทบุรี ซึ่งเป็นพระชาติหนึ่งของพระธรรมราชาพุทธเจ้าพระพุทธเจ้าในอนาคตองค์ที่ 3 การสั่งสมบารมีของหน่อพุทธพงศ์ทั้ง 2 คือ การสถาปนา ทำนุบำรุงรักษา และฟื้นฟูพระพุทธศาสนาในเมืองต่างๆ บนแผ่นดินที่ราบลุ่ม 2 ฝั่งแม่น้ำโขง สำหรับหน่อพระอรหันต์เป็นคำเรียกกษัตริย์ทั้ง 5 พระองค์ที่มีประวัติเกี่ยวข้องกับการประดิษฐานพระอุรังคธาตุใน พ.ศ. 1 ได้แก่ พระยาสุวรรณภิงคารเมืองหนองหานหลวง พระยาคำแดงเมืองหนองหานน้อย พระยาจุลณีพรหมทัตเมืองจุลณีพรหมทัต พระยาอินทปัฐนครเมืองอินทปัฐ และพระยานันทเสนเมืองศรีโคตรบอง กษัตริย์ทั้ง 5 พระองค์นี้ทรงเป็นหน่อเนื้อของพระอรหันต์ 5 พระองค์ที่มีประวัติเกี่ยวข้องกับการฐาปนาพระอุรังคธาตุใน พ.ศ. 200 ได้แก่ พระมหารัตนเถระ พระจุลรัตนเถระ พระจุลสุวรรณปราสาทเถระ พระมหาสุวรรณปราสาทเถระ และพระสังขวิชเถระ ทั้งนี้หน่อพุทธพงศ์จะเสวยพระชาติเป็นกษัตริย์กับฤาษีเท่านั้น ไม่เสวยพระชาติเป็นพระอรหันต์ เพราะอำนาจของนิพพานอันเป็นสมบัติแห่ง
พระอรหันต์จะทำให้พ้นไปจากการจุติและอุบัติในพระชาติต่อไป ซึ่งเป็นอุปสรรคในการสั่งสมบารมีที่จะเป็นพระพุทธเจ้าในอนาคต