ยุทธศาสตร์การบริหารจัดการทรัพยากรการเกษตรโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่กวง ตำบลเทพเสด็จ อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน และศักยภาพในการจัดการระบบการเกษตรในลุ่มน้ำแม่กวง และกำหนดยุทธศาสตร์ในการจัดการทรัพยากรทางการเกษตร โดยใช้ทั้งวิจัยเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ กลุ่มตัวอย่างสำหรับการวิจัยเชิงปริมาณได้แก่ ผู้นำครัวเรือนบ้านแม่ตอน จำนวน 65 คน ซึ่งเลือกจากการสุ่มแบบเจาะจง เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสอบถามและวิเคราะห์ด้วยสถิติค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ส่วนการวิจัยเชิงคุณภาพเลือกกลุ่มตัวอย่างจากผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาชุมชนและการจัดการทรัพยากร จำนวน 16 คน แบ่งเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ 1) ตัวแทนภาครัฐท้องถิ่น 3 คน 2) ผู้นำชุมชนและผู้เชี่ยวชาญท้องถิ่น 8 คน และ 3) เจ้าหน้าที่การพัฒนาและสิ่งแวดล้อม 5 คน โดยการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา

ผลการศึกษาพบว่า 1) กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่กวง โดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก ทั้งการตัดสินใจ การดำเนินงาน การรับผลประโยชน์ การประเมินผล และการบริหารจัดการทรัพยากร 2) การวิเคราะห์ศักยภาพของชุมชนพบว่า ปัจจัยสำคัญที่นำไปสู่ความสำเร็จของระบบการเกษตรในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่กวง ได้แก่ (1) ความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพ (2) การสืบทอดวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ช่วยให้ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองและรักษาสมดุลระหว่างการพัฒนาเศรษฐกิจและการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม (3) กระบวนการเรียนรู้ตลอดชีวิตของชุมชนที่เปิดรับองค์ความรู้ใหม่และสามารถนำมาประยุกต์ใช้ร่วมกับภูมิปัญญาท้องถิ่นได้อย่างเหมาะสม และ (4) การสนับสนุนจากเครือข่ายภายนอก อาทิ โครงการพระราชดำริ หน่วยงานภาครัฐ และสถาบันการศึกษา ที่ช่วยเพิ่มศักยภาพในการบริหารจัดการทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ 3) กำหนดยุทธศาสตร์สำคัญ 6 ประการในการบริหารจัดการระบบการเกษตรในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่กวง ได้แก่ การจัดการทรัพยากรแบบมีส่วนร่วม การอนุรักษ์และฟื้นฟูระบบนิเวศ การเสริมสร้างกระบวนการเรียนรู้และเครือข่าย การบูรณาการความร่วมมือจากทุกภาคส่วน การพัฒนาระบบเกษตรกรรมที่ยั่งยืน และการสร้างกลไกการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ ยุทธศาสตร์เหล่านี้จะช่วยเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนในการจัดการทรัพยากรเพื่อความมั่นคงทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม