เจดีย์แบบศิลปะลังกาในจิตรกรรมหอพระไตรปิฎก วัดบวรนิเวศวิหาร: ข้อสังเกตเบื้องต้นด้านที่มา และรูปแบบศิลปกรรม

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาที่มา และรูปแบบของภาพเจดีย์ที่ปรากฏในจิตรกรรมฝาผนังภายในหอพระไตรปิฎก วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพมหานคร ซึ่งเป็นจิตรกรรมที่เขียนขึ้นราวสมัยรัชกาลที่ 4-5 ในธรรมยุติกนิกาย

                         ผลการศึกษาพบว่า ผนังส่วนเหนือขอบหน้าต่างด้านทิศเหนือเขียนภาพเล่าเรื่องเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาในลังกาได้ปรากฏภาพเจดีย์ทรงกลม 2 รูปแบบ รูปแบบที่ 1 คือ เจดีย์ทรงกลมที่มีชุดฐานในผังทรงกลมฐานเตี้ย มีลักษณะเด่นที่มีทรงโอคว่ำ (ตำแหน่งเดียวกับองค์ระฆังของเจดีย์ทรงกลมในศิลปะไทย) ครึ่งวงกลมขนาดใหญ่ ซึ่งมีรูปแบบที่สอดคล้องกับเจดีย์ทรงกลมในศิลปะลังกาที่นิยมสร้างเจดีย์ทรงกลมที่มีชุดฐานในผังกลม มีจุดเด่นที่มีทรงโอคว่ำขนาดใหญ่ อันเป็นรูปแบบที่นิยมสืบเนื่องอย่างยาวนานในศิลปะลังกา ส่วนรูปแบบที่ 2 คือ ปรากฏภาพเจดีย์ทรงกลมในผัง และชุดฐานกลม มีชุดฐาน และส่วนกลางของเจดีย์สูงกว่าแบบที่ 1 แต่ก็พบว่าเป็นรูปแบบที่คล้ายกับเจดีย์ทรงกลมรูปแบบหนึ่งที่ปรากฏในศิลปะลังกา สมัยแคนดี เจดีย์ทรงกลมทั้ง 2 แบบนับว่าต่างจากเจดีย์ทรงกลมที่มักพบทั่วไปในจิตรกรรมฝาผนังของวัดกลุ่มธรรมยุติกนิกายที่มักจะเป็นภาพเจดีย์ทรงกลมแบบที่มีชุดฐานสูง และองค์ระฆังที่เพรียวตามแบบเจดีย์ทรงกลมที่นิยมสร้างกันในศิลปะไทย

                         ผลการศึกษาปรากฏชัดเจนว่าภาพเจดีย์ทรงกลมในจิตรกรรมหอพระไตรปิฎก วัดบวรนิเวศวิหารต่างจากภาพเจดีย์ทรงกลมที่พบได้ทั่วไปในจิตรกรรมของธรรมยุติกนิกายที่มักแสดงภาพด้วยเจดีย์ทรงกลมตามแบบศิลปะไทย แต่ภาพเจดีย์ทรงกลมในจิตรกรรมในหอพระไตรปฎก วัดบวรนิเวศวิหาร คือ ภาพเจดีย์ทรงกลมตามแบบศิลปะลังกา