ศาสตร์พระราชากับการเสริมสร้างนวัตวิถีประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่จังหวัดยโสธร

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการสะท้อนถึงขนบธรรมเนียมประเพณี คติความเชื่อ และวิถีปฏิบัติบนพื้นฐานวัฒนธรรมท้องถิ่นที่เรียกว่า “ประเพณีบุญคูณลาน” หรือ “ประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่” อันเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นของชาวอำเภอกุดชุม จังหวัดยโสธร ประเพณีการทำบุญคูณลานของวิถีชาวบ้านมักจะทำไม่พร้อมกัน ทั้งนี้สาเหตุส่วนหนึ่งจะขึ้นอยู่กับกระบวนการเก็บเกี่ยวข้าวในท้องทุ่งนาว่าจะแล้วเสร็จเมื่อใด ดังนั้นวันเวลาที่ชาวบ้านจะขนข้าวขึ้นยุ้งฉางก็จะเป็นวันทำบุญคูณลานพร้อมกันไปในตัวซึ่งก่อนที่จะทำการนวดข้าวนั้นจะทำพิธีย้ายแม่ธรณีออกจากลานข้าวเสียก่อน และจะบอกกล่าวขอบคุณแม่โพสพว่าถึงฤดูกาลสิ้นสุดของกระบวนการทำนาแล้ว อนึ่งการจัดกิจกรรมสืบสานประเพณีท้องถิ่นคือ “งานบุญคูณลาน ตำนานข้าวอินทรีย์ วิถีวัฒนธรรมยโสธร” เป็นการบูรณาการกิจกรรมการแสดงศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านต่าง ๆ ให้คงอยู่คู่วิถีชุมชน พร้อมนี้ชาวอำเภอกุดชุมได้น้อมนำศาสตร์พระราชาด้านองค์ความรู้ ปรัชญา แนวคิด ทฤษฎีและนวัตกรรม เช่น เกษตรทฤษฎีใหม่ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ศาสตร์เกี่ยวกับการจัดการน้ำ ศาสตร์เกี่ยวกับการจัดการสหกรณ์ ศาสตร์เกี่ยวกับการจัดการดิน ศาสตร์เกี่ยวกับการจัดการป่าและสิ่งแวดล้อม เป็นต้น มาบูรณาการประยุกต์ใช้บนพื้นฐานแห่งพระราชกรณียกิจที่พระองค์ทรงได้กระทำและคำที่ทรงแนะนำพร่ำสอนจากพระประสบการณ์ 3 มิติ คือ มิติศาสตร์แห่งการพัฒนา มิติศาสตร์แห่งความประพฤติ การครองตนในสังคมอย่างสงบสุขและมิติศาสตร์แห่งการอยู่ร่วมกันอย่างปรองดองและสงบสุขซึ่งมีพื้นฐานมาจากปฏิบัติ ปริยัติ และปฏิเวธ กล่าวคือ “การปฏิบัติ” พระองค์ทรงลงมือทำให้เห็นเด่นชัดในด้านการปฏิบัติ เช่น การแก้ปัญหาดิน การแก้ปัญหาน้ำ การแก้ปัญหาป่า การแก้ปัญหาความยากจนของราษฎร์ “ปริยัติ” คือ พระองค์ทรงสอนและทรงชี้นำแนะแนวทางให้ปฏิบัติจริง ๆ รวมทั้งการปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรมที่ดีงาม ส่วน “ปฏิเวธ” คือ ผลงานจากการทรงงานจนเกิดประโยชน์แก่ประชาคมและประเทศชาติ ปัจจุบันชาวอำเภอกุดชุม จังหวัดยโสธร ได้น้อมนำศาสตร์พระราชามาประยุกต์ในชุมชนอย่างมีความสุขและสะท้อนสายธารแห่งวัฒนธรรมท้องถิ่นเชิงประจักษ์บนร่องรอยของ “ประเพณีบุญคูนลาน” หรือ “ประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่” ได้อย่างยั่งยืน