ความเชื่อเรื่องครุฑในพระพุทธศาสนาเถรวาทที่มีต่อสังคมไทย

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการศึกษาความเชื่อเรื่องครุฑในพระพุทธศาสนาเถรวาทที่มีต่อสังคมไทย ครุฑในพุทธศาสนาเถรวาท หมายถึง เทวดาชั้นล่างประเภทหนึ่ง อาศัยอยู่ในวิมานสิมพลี กินนาคเป็นอาหาร อยู่ภายใต้การปกครองของท้าววิรุฬหก ครุฑกาเนิดมาจากมนุษย์ผู้ทาบุญเจือปนด้วยโมหะ หลงผิดว่าการฆ่าสัตว์ไม่บาป กรรมจึงทาให้มาบังเกิดเป็นครุฑ ครุฑมีกาเนิดแบบผุดขึ้นเอง เกิดในครรภ์ เกิดในไข่ เกิดในเถ้าไคล ที่อยู่อาศัยของครุฑ คือป่าหิมพานต์ เชิงเขาสิเนรุ และสวรรค์ชั้นจาตุมหาราชิกา รูปร่างของครุฑ คือมีจะงอยปากแหลมคม เป็นครึ่งคนครึ่งนก มีปีกยาว มีร่างกายใหญ่โต บินได้เร็วในอากาศ เมื่อบินจะเกิดพายุ และเป็นศัตรูกับนาค บทบาทหน้าที่ของครุฑ คือพิทักษ์พุทธศาสนา ช่วยเหลือคนดี มีความอ่อนน้อมถือสัจจะ ครุฑกับพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้นมีความเกี่ยวข้องกัน เพราะพระองค์เคยเกิดเป็นครุฑมาแล้วในอดีต ส่วนความเชื่อเรื่องครุฑในพระพุทธศาสนาเถรวาทที่มีต่อสังคมไทย กล่าวคือคนไทยส่วนใหญ่ได้รับรู้อิทธิพลเกี่ยวกับครุฑ มาจากตัวละคร วรรณกรรมชาดก และวรรณคดีทางพุทธศาสนาเถรวาท คือวรรณคดีกากี ไตรภูมิโลกวินิจฉัย และคติโลกศาสตร์ คนไทยบางส่วนได้รับรู้อิทธิพลเกี่ยวกับครุฑ มาจากภาพวาดตามวัดต่างๆ และสถาปัตยกรรมของไทยในเชิงสัญลักษณ์รูปครุฑแบกเขาพระสุเมรุราช